Kamis, 26 Februari 2015

Aksara Angka Jawa
A.      Kompetensi Inti (KI)
KI 1 Menghayati dan mengamalkan  ajaran agama yang dianutnya
KI 2 Menghayati dan mengamalkan perilaku jujur, disiplin, tanggungjawab, peduli (gotong royong, kerjasama, toleran, damai), santun, responsif dan pro-aktif dan menunjukan sikap sebagai bagian dari solusi atas berbagai permasalahan dalam berinteraksi secara efektif dengan lingkungan sosial dan alam serta dalam menempatkan diri sebagai cerminan bangsa dalam pergaulan dunia
KI 3 Memaham, menerapkan, menganalisis pengetahuan faktual, konseptual, prosedural berdasarkan rasa ingintahunya tentang  ilmu pengetahuan, teknologi, seni, budaya, dan humaniora dengan wawasan kemanusiaan,  kebangsaan, kenegaraan, dan peradaban terkait fenomena dan kejadian, serta menerapkan pengetahuan prosedural pada bidang kajian yang spesifik sesuai dengan bakat dan minatnya untuk memecahkan masalah
KI 4 Mengolah,  menalar, dan menyaji dalam ranah konkret dan ranah abstrak  terkait dengan pengembangan dari yang dipelajarinya di sekolah secara mandiri, dan mampu menggunakan metoda sesuai kaidah keilmuan

B.      Kompetensi Dasar dan Indikator Pencapaian Kompetensi
KD 1.5  Menerima, mensyukuri, menghayati, dan mengamalkan anugerah Tuhan berupa bahasa Jawa dalam bentuk teks 2 (dua) paragraf aksara Jawa.
Indokator
1.          Siswa mampu menerima materi angka dengan baik
2.          Siswa mampu mensyukuri materi angka jawa dengan baik
3.          Siswa mampu mengamalkan materi angka jawa dengan baik
KD 2.5  Menunjukkan perilaku jujur, disiplin, tanggung jawab, peduli (gotong royong, kerjasama, toleran, damai), santun, responsif, dan proaktif dalam menggunakan bahasa Jawa dalam bentuk teks dua paragraf aksara Jawa
Indikator
1.       Siswa bangga dalam menggunakan angka jawa dalam kehidupan sehari – hari
2.       Siswa percaya diri dalam menggunakan angka jawa dalam kehidupan sehari-hari
KD 3.5  Mengidentifikasi kaidah penulisan aksara Jawa dalam 2 (dua) paragraf yang menggunakan Angka Jawa
              Indikator
1.       Siswa mampu mengidentifikasi kaidah penulisan aksara Jawa dalam 2 (dua) paragraf yang menggunakan angka Jawa
2.       Siswa mampu menggunakan Angka Jawa sesuai dengan kaidah.
3.       Siswa mampu mengartikan dua paragraf yang menggunakan angka jawa
KD 4.5  Menulis dua paragraf berhuruf Jawa yang menggunakan angka Jawa .
              Indikator
1.       Siswa mampu menulis dua paragraf berhuruf Jawa yang menggunakan angka Jawa
2.       Siswa mampu menulis jawaban yang berkaitan dengan paragraf.

 Aksara Angka
Tata tulis aksara Jawa iku wujude ana maneka warna, yaiku aksara legena utawa aksara dentawyanjana, aksara pasangan, sandhangan, aksara swara, aksara murda, angka Jawa lan aksara rekan.
Ing bab iki bakal karembug babagan aksara angka Jawa. Angka uga diarani wilangan, amarga mujudake sawijining lambang utawa tandha saka sawijining  wilangan. Kaya jinis aksara liyane, panulisan ing aksara Jawa uga nduweni angka-angka kang cacah 10 iji, saka  0  (nol) teka 9 (sanga).  

Wujude aksara angka Jawa kaya ing ngisor iki
No.
Aksara Angka Jawa
Aksara latin
1.
1
Siji
2.
2
Loro
3.
3
Telu
4.
4
Papat
5.
5
Lima
6.
6
Enem
7.
7
Pitu
8.
8
Wolu
9.
9
Sanga
0.
0
Nol


Panulisaning Aksara Angka Jawa
Panulisaning angka-angka Jawa padha karo angksa Latin yaiku nganggo basis 10. Basis 10 ateges saben angka iku bobote tikel sepuluhe angka saburine. Sitetikna tuladha “1987” iki. Angka “1987” menawa kababar yaiku :
1  = 1      iki ateges ewon yaiku  1000
9  =  9    iki ateges atusan yaiku 900
8  =  8    iki ateges  puluhan yaiku 80
7  =  7   iki ateges ekan yaiku  7
Kanthi mangkono panulisane 1987 menawi mawa aksara aksara Jawa yaiku  1987
Tuladha liyane :


1.      23           =     23
2.      34           =     34
3.      78           =     78
4.      97           =     97
5.      56           =     56
6.      101        =     101
7.      549        =     549
8.      890        =     890
9.      7840      =     7840
10.  8964      =     8964

Gladhen 1
Coba wangsulana pitakon-pitakon ing ngisor iki kanthi pratitis  babagan aksara angka Jawa !



No.
Latin
Aksara angka Jawa
1.
69

...........................................................
2.
86
.............................................................
3.
673
.............................................................
4.
9832
.............................................................
5.
8765
.............................................................
6.
.............................................................
864
7.
.............................................................
432
8.
.............................................................
658
9.
.............................................................
4086
10.
.............................................................
7861


Panulisan aksara angka Jawa jroning ukara
1.     Diapit tanda pada pangkat ( ; )
Amarga meh kabeh aksara angka Jawa iku lambang utawa simbole padha karo aksarane, mula panulisane angka-angka Jawa jroning ukara prelu tandha kang awujud pada pangkat ing ngarep lan mburining angsara angka Jawa, supaya ora diwaca minangka aksara. Tandha pada pangkat iki wujude kaya sandhangancecak rangkep tundha utawa katulis kaping pindho ngisor lan ndhuwur.
2.     Tuladha panulisane jroning ukara
Coba gantekna ukara-ukara ing ngisor iki!
a.       Sedina ana 24 jam.
?sefinan;23;jm\.
b.       Tanggal 27  Juli 2015.
?t=gl\;27;juli;2015;.
c.        Seminggu ana  dina 7.
?semi=guana fin;7;.
d.       Setaun ana 12 sasi.
?setaunHn;12;ssi.
e.        Ana buku cacah 3 ing meja.
?anbukucch;3;ai=[mj.
f.         Dina ibu yaiku tanggal 22 Desember.
?finaibuyaikut=gl\;22;[f[smB/.
g.       Saben tanggal 14 Februari ibu tindak Jakarta.
?s[bnT=gl\;14;[p+bu]ariaibutinFkJk/t.


Gladhen  2
Ukara ing ngisor iki tulisen nganggo aksara Jawa utawa suwalike!
1.       Sasi Maret nganti April 2015.
Wangsulan : ...................................................................................................
2.       Saben tanggal 23 Mei.
Wangsulan : ...................................................................................................
3.       Bukti nyata taun 1966.
Wangsulan : ...................................................................................................
4.       Luwih saka 10 taun kepungkur.
Wangsulan : ...................................................................................................
5.       Kurikulum 2013.
Wangsulan : ...................................................................................................
6.       ?anTr[n;15;znTi;25:fin.
Wangsulan : ...................................................................................................

7.       ?s[bnFin:10;lite/.
Wangsulan : ...................................................................................................

8.       ?put]i[domsCch;6;autw;8;.
Wangsulan : ...................................................................................................

9.       ?fi[ao[mBkpi=;3;sefin.
Wangsulan : ...................................................................................................

10.    ?bvu;13;gels\.
Wangsulan : ...................................................................................................

Gladhen 4
1.       Wacanen banjur gantinen nganggo aksara Latin wacan ing ngisor iki!
?ssijulimujuf[kssisi=m]tnDnian[ngerk[nKopersi,awitSbenT=gl\;12;julifitetep[kmin=kfin[kopersi.tekwekTuaikiskk
t]z[nbpkMeneTririkl;12;julikepu=ku/nelk[kmenwai=I[nFo[nsiafu[w;130000;aunit[kopersilnH=[got[kopersian;28;yut.[kopersisi=anfiajbBisnikel[kpzurip[nrkYtMisKinSi=kb[rsaikianaufkr;36;yutjiw.
?wiwitJmnBi[yn[kopersiwisFiranC=min=kbebdnSi=wjibBnTurkYtCilikHi=bbg[nH[ko[nomi.mlhkeprk=[gobnTubkulBkulHi=ps/si=p[vCnButuhautznSp/luk=[godg=.
Wangsulan : ..........................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................

2.               Ukara ing ngisor iki gantinen nganggo aksara Jawa!
                                Ki Hajar Dewantara lair ing kulawarga Kraton Ngayogyakarta, tanggal 2 Mei 1889 lan kaparingan asma raden Mas Suryadi Suryadiningrat. Nalika yuswa 40 taun ganti asma dadi Ki Hajar Dewantara. Wiwit taun kuwi panjenengane ora ngagem gelar kebangsawane, ing pangangkah supaya lair lan batine luwih cerak karo rakyat.
                                Jendral Sudirman miyor ing Bados Karangjati Purbalingga, 24 Januari 1916. Pendhidhikanen formal ana Sekolah Taman Siswa, sawijining sekolah kang gedhe jiwa nasionale. Sawise tamat saka Sekolah Taman siswa, Panjenengane nerusake sekolah Muhammadiyah ing kutha Solo. Sudirman kang ish enom kaloka dhisiplin dan sregep organisasi. Sudirman banjur dadi guru guru ing Cilacap. Kedhisiplinane dadi sangu saengga bisa dadi pemimpin angkatan perang.
Wangsulan : ..........................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................


Paramasastra
Tembung Andhahan
Tembung andhahan inggih menika tembung ingkang sampun owah saka asalipun.
Tembung andhahan kadadosan saking tembung lingga ingkang angsal ater-ater. Seselan, lan panambang.
1.       Ater-ater
a.       Ater-ater a-  (tanpa anuswara)
Tuladha : a + sungut = asungut, a + ewah = owah
b.       Ater-ater a-  (mawa anuswara)
Tuladha : ny + sapu = nyapu, m + pangan = mangan, ng +  ganti = ngganti, n + tuku = nuku
c.        Ater-ater ma-
Tembung andhahan mawi ater-ater ma- wonten warni kalih, inggih menika tembung ingkang pandhapukanipun tanpa anuswara lan ingkang mawi anuswara.
Tuladha : ater-ater ma- tanpa anuswara
                                    Ma + guru = maguru, ma + laku = mlaku, ma + bur = mabur
Tuladha : ater-ater ma- mawi anuswara
                       Ma + tunggal = manunggal, ma + kidul = mangidul,  ma + dhuwur =    mandhuwur
d.       Ater-ater tripurusa
Ingkang dipunkajengaken ater-ater tri purusa inggih menika ater-ater dak, ko, di. Ater-ater menikaa dipunwastani ater-ater tripurusa awit magepokan kaliyan tiyang kapisan (aku, kula, lsp), tiyang kaping kalih (kowe, panjenengan, lsp), lan tiyang katelu (dheweke, panjenengane, lsp)
Tuladha : dak + gawa = dakgawa, ko + tuku = kotuku, di + waca = diwaca.
e.        Ater-ater ka-
Tuladha : ka + boyong = kaboyong, ka + ulu = kolu
f.         Ater-ater ke-
Tuldha : ke + siram = kesiram, ke + iris + keiris
g.       Ater-ater pa-
Tembung andhahan ingkang mawi ater-ater pa-, pandhapukipun wonten ingkang tanpa anuswara lan mawi anuswara.
Tuladha : ater-ater pa- tanpa anuswara
                                    Pa + sumbang = pasumbang, pa + eling = peling
Tuladha : ater-ater pa- mawi anuswara
                      Pa + cacad = panacad, pa + wedhar = pamedhar, pa + bagya = pambagya
h.       Ater-ater pi-
Tuladha : pi + wulang = piwulang, pi + tutur = pitutur, pi + antuk = pikantuk
i.         Ater-ater pra-
Tuladha : pra + setya = prasetya, pra + tandha = pratandha
j.         Ater-ater pri-
Tembung ingkang mawi ater-ater pri- menika awais-awis dipun-ginakaken.
Tuladha : pri + kanca = prikanca, pri + badi = pribadi
k.       Ater-ater tar-
Tuladha : tar + tamtu = tartamtu
l.         Ater-ater sa-
Tuladha : sa + dina = sadina, sa + atus = satus
2.       Seselan
Seselan inggih menika imbuhan ingkang mapan ana ing tengahing lingga. Ingkang kalebet seselan inggih menika :
a.       Seselan –in-
Seselan –in- ing antawisipun aksara kapisan lan kaping kalih. Dene menawi tembung lingga apurwa a, i, u, e utawa o mapan wonten ing sangajenging tembung lan ewah dados ing
Tuladha : -in- + puji = pinuji, -in- + tulis = tinulis.
b.       Seselan –um-
Tuladha : -um- + guyu = gumuyu, -um- + seleh = sumeleh, -um- + bagus = gumagus
c.        Seselan –el-
Ing basa pacelathon seselan –el- lumrahipun dados i
Tuladha : -el- +gebyar = gelebyar
d.       Seselan –er-
Ing basa pacelathon seselan –er- lumrahipun dados r kemawon
Tuladha : -er- + gandhul = grandhul, -er- + tembel = trembel

3.       Panambang
Panambang inggih menika imbuhan ingkang mapan ing sawingkingipun tembung lingga. Ingkang kalebet panambang inggih menika :
a.       Panambang –a
Tuladha : turu + -a = turua, udan + -a = udana
b.       Panambang –an
Tuladha : pasar + -an = pasaran, lungguh + -an = lungguhan
c.        Panambang –ana
Tuladha : siram + -ana = siramana, sangu + -ana = sangonana
d.       Panambang –na
Tuladha : bali + -na = balekna, tuku + -ana = tukukna
e.        Panambang –en
Tuladha : wudun + -en = wudunen, jaga + -en = jaganen
f.         Panambang –ake (-ke)
Tuladha : turu + -ake = turokake, tangi + -ake = tangekake
g.       Panambang –i
Tuladha : bayar + -i = bayari, kandha + -i = kandhani
h.       Panambang –e (-ipun)
Tuladha : sungut + -e = sungute, bojo + -e = bojone
i.         Panambang –ku
Tuladha : omah + -ku = omahku, pipi + -ku = pipiku
j.         Panambang –mu
Tuladha : dhuwit + -mu = dhuwitmu, tangan + -mu = tanganmu


I.          Pilihen wangsulan ing ngisor iki a, b, c, d  utawa e minangka wangsulan sing paling bener adhedhasar pitakonan kang wis cumepak!

1.         Aksara Jawa cacahe ana . . .
a.      15
b.      20
c.       25
d.      30
e.       35
2.         3765, menawa ditulis kanthi aksara Jawa . . .
a.      3765
b.      6547
c.       8765
d.      9876
e.       8965
3.         Angka 9537 menawa ditulis nganggo aksara Jawa . .
a.      8975
b.      8964
c.       8754
d.      9537
e.       8754
4.         1945 , tulisan ing sisih menawa dilatinake yaiku . . .
a.      1765
b.      1768
c.       1879
d.      1876
e.       1945
5.         2897, angka 8 ing tulisan Jawa ngarep bobote . . .
a.Ewon
b.Puluhan
c. Atusan
d.    Ekan
e. yutanan
6.         1987 , tulisan ing sisih menawa dilatinake yaiku . . .
a.      1988
b.      1985
c.       1986
d.      1987
e.       1980
7.         ?semi=guaikuan;...;fin.
Angka kang trep kanggo mangsuli ceceg-ceceg ing wacan yaiku . . .
a.      4
b.      5
c.       6
d.      7
e.       8
8.         ?rai[nfsmukaikuan...
Angka kang trep kanggo mangsuli ceceg-ceceg ing wacan yaiku . . .
a.        1
b.        10
c.        100
d.       1000
e.        1000
9.         ?sewulnHn;...;fin.
Angka kang trep kanggo mangsuli ceceg-ceceg ing wacan yaiku . . .
a.     30
b.     40
c.     50
d.    25
e.     15

10.      ?kemB/my=aikuancch...
Angka kang trep kanggo mangsuli ceceg-ceceg ing wacan yaiku . . .
a.      4
b.      5
c.       6
d.      2
e.       7
11.      Ana pitik cacah 7 ing latar.
Ukara ing ndhuwur menawa katulis Jawa yaiku . . .
a.      ?an pitikcch;7;ai=lt/.
b.      ?an pitikCch;7;ai=lt/.
c.       ?an pitikCch;3;ai=lt/.
d.      ?an pitikCch;5;ai=lt/.
e.       ?an pitikCch;9;ai=lt/.


12.      Semarang, 12 September 2014.
Ukara ing ndhuwur menawa katulis Jawa yaiku . . .
a.      ?semr=,;12;[s[pTmB/e ;2014;.
b.      ?semr/;12;[s[pTmB/e ;2014;.
c.       ?[smr=,;12;[s[pTmB/e ;2014;.
d.      ?semr;12;[s[pTmB/e ;2014;.
e.       ?segr=,;12;[s[pTmB/e ;2014;.
13.      Udana kae aku tetep mangkat sekolah.
Tembung udana oleh panambang  . . .
a.      –a
b.      –an
c.       –ana
d.      –na
e.       -en                                 
14.      Tembung kang ngang o ater-ater –ma yaiku  . . .
a.      mandheg
b.      maling
c.       maguru
d.      masak
e.       masalah
15.      tembung plutan “prang” dumadi saka tembung . . .
a.      para
b.      pra
c.       parang
d.      pirang
e.       perang
II.                 Pitakonan kanthi aksara Jawa ing ngisor iki wangsulana kanthi wangsulan kang bener lan pener!
1.      Ceceg-ceceg ing tabel ngisor iki wangsulana kanthi nurut tuladha ing aksara “ a lan b”!
No.
aksara Latin
aksara Jawa
a.
Kaping 3

..................................
b.
12 Januari 2015

..................................
c.
3 rusak kabeh

..................................
d.
Sasi 8 taun 1988

..................................
e.
17 Agustus 1945

..................................
f.

..................................
nmu=;13;
g.

..................................
kels\;10;
h.

..................................
cch;18;sbenWdh
i.

..................................
Xg[n;20;[awu
j.

..................................
Auji[komPe[tnSi;5;

2.      Aksara latin ing ngisor iki gantinen nganggo aksara jawa.
Bapak Suyono mundhut lembu cacah 3 wonten peken Jatinom.
               Wangsulan :   ..............................................................................
               ..................................................................................................................
3.      Aksara Jawa ing ngisor iki gantinen nganggo aksara latin.
?tukuse[pdxg[n;18;yutai=ps/kL[tn\.
               Wangsulan : ................................................................................
               ..................................................................................................................
4.    Goleka tuladha tembung kang mawi ater-ater tripurusa lan gawenen ukara!
Wangsulan : .................................................................................
..................................................................................................................
5.    Tembung mawi seselan kaperang dadi 4. Sebut lan wenehana tuladha!
Wangsulan : .................................................................................
..................................................................................................................