Aksara Angka Jawa
A. Kompetensi
Inti (KI)
KI 1 Menghayati dan mengamalkan ajaran agama yang dianutnya
KI 2 Menghayati dan mengamalkan perilaku
jujur, disiplin, tanggungjawab, peduli (gotong royong, kerjasama, toleran,
damai), santun, responsif dan pro-aktif dan menunjukan sikap sebagai bagian
dari solusi atas berbagai permasalahan dalam berinteraksi secara efektif dengan
lingkungan sosial dan alam serta dalam menempatkan diri sebagai cerminan bangsa
dalam pergaulan dunia
KI 3 Memaham, menerapkan, menganalisis
pengetahuan faktual, konseptual, prosedural berdasarkan rasa ingintahunya
tentang ilmu pengetahuan, teknologi,
seni, budaya, dan humaniora dengan wawasan kemanusiaan, kebangsaan, kenegaraan, dan peradaban terkait
fenomena dan kejadian, serta menerapkan pengetahuan prosedural pada bidang
kajian yang spesifik sesuai dengan bakat dan minatnya untuk memecahkan masalah
KI 4 Mengolah, menalar, dan menyaji dalam ranah konkret dan
ranah abstrak terkait dengan
pengembangan dari yang dipelajarinya di sekolah secara mandiri, dan mampu
menggunakan metoda sesuai kaidah keilmuan
B. Kompetensi Dasar dan Indikator Pencapaian Kompetensi
KD
1.5 Menerima,
mensyukuri, menghayati, dan mengamalkan anugerah Tuhan berupa bahasa Jawa dalam
bentuk teks 2 (dua) paragraf aksara Jawa.
Indokator
1.
Siswa mampu menerima materi angka
dengan baik
2.
Siswa mampu mensyukuri materi angka
jawa dengan baik
3.
Siswa mampu mengamalkan materi angka
jawa dengan baik
KD
2.5 Menunjukkan
perilaku jujur, disiplin, tanggung jawab, peduli (gotong royong, kerjasama,
toleran, damai), santun, responsif, dan proaktif dalam menggunakan bahasa Jawa
dalam bentuk teks dua paragraf aksara Jawa
Indikator
1.
Siswa bangga dalam menggunakan angka
jawa dalam kehidupan sehari – hari
2.
Siswa percaya diri dalam menggunakan
angka jawa dalam kehidupan sehari-hari
KD
3.5 Mengidentifikasi
kaidah penulisan aksara Jawa dalam 2 (dua) paragraf yang menggunakan Angka
Jawa
Indikator
1.
Siswa mampu mengidentifikasi kaidah penulisan aksara Jawa dalam 2 (dua)
paragraf yang menggunakan angka Jawa
2. Siswa
mampu menggunakan Angka Jawa sesuai dengan kaidah.
3. Siswa
mampu mengartikan dua paragraf yang menggunakan angka jawa
KD
4.5 Menulis dua
paragraf berhuruf Jawa yang menggunakan angka Jawa .
Indikator
1.
Siswa
mampu menulis
dua paragraf berhuruf Jawa yang menggunakan angka Jawa
2. Siswa mampu menulis jawaban yang
berkaitan dengan paragraf.
Aksara Angka
Tata tulis
aksara Jawa iku wujude ana maneka warna,
yaiku aksara legena utawa aksara dentawyanjana, aksara pasangan, sandhangan,
aksara swara, aksara murda, angka Jawa lan
aksara rekan.
Ing bab iki bakal karembug babagan aksara angka Jawa. Angka uga diarani wilangan, amarga mujudake sawijining lambang utawa tandha
saka sawijining wilangan. Kaya jinis
aksara liyane, panulisan ing aksara Jawa uga nduweni angka-angka kang cacah 10
iji, saka 0 (nol) teka 9 (sanga).
Wujude aksara angka Jawa kaya ing ngisor iki
No.
|
Aksara Angka Jawa
|
Aksara latin
|
1.
|
1
|
Siji
|
2.
|
2
|
Loro
|
3.
|
3
|
Telu
|
4.
|
4
|
Papat
|
5.
|
5
|
Lima
|
6.
|
6
|
Enem
|
7.
|
7
|
Pitu
|
8.
|
8
|
Wolu
|
9.
|
9
|
Sanga
|
0.
|
0
|
Nol
|
Panulisaning Aksara Angka Jawa
Panulisaning angka-angka Jawa padha
karo angksa Latin yaiku nganggo basis 10. Basis 10 ateges saben angka iku
bobote tikel sepuluhe angka saburine. Sitetikna tuladha “1987” iki. Angka
“1987” menawa kababar yaiku :
1
= 1
iki ateges ewon yaiku 1000
9
= 9 iki ateges
atusan yaiku 900
8
= 8 iki ateges puluhan yaiku 80
7
= 7 iki ateges ekan
yaiku 7
Kanthi mangkono panulisane 1987
menawi mawa aksara aksara Jawa yaiku 1987
Tuladha liyane :
1.
23 = 23
2.
34 = 34
3.
78 = 78
4.
97 = 97
5.
56 = 56
6.
101 = 101
7.
549 = 549
8.
890 = 890
9.
7840 = 7840
10. 8964 = 8964
Gladhen 1
Coba wangsulana
pitakon-pitakon ing ngisor iki kanthi pratitis
babagan aksara angka Jawa !
No.
|
Latin
|
Aksara angka
Jawa
|
1.
|
69
|
...........................................................
|
2.
|
86
|
.............................................................
|
3.
|
673
|
.............................................................
|
4.
|
9832
|
.............................................................
|
5.
|
8765
|
.............................................................
|
6.
|
.............................................................
|
864
|
7.
|
.............................................................
|
432
|
8.
|
.............................................................
|
658
|
9.
|
.............................................................
|
4086
|
10.
|
.............................................................
|
7861
|
Panulisan aksara angka Jawa jroning
ukara
1.
Diapit tanda
pada pangkat ( ; )
Amarga meh kabeh aksara angka Jawa iku lambang utawa
simbole padha karo aksarane, mula panulisane angka-angka Jawa jroning ukara
prelu tandha kang awujud pada pangkat ing ngarep lan mburining angsara angka
Jawa, supaya ora diwaca minangka aksara. Tandha pada pangkat iki wujude kaya
sandhangancecak rangkep tundha utawa katulis kaping pindho ngisor lan ndhuwur.
2.
Tuladha
panulisane jroning ukara
Coba gantekna ukara-ukara ing ngisor iki!
a.
Sedina ana 24
jam.
?sefinan;23;jm\.
b.
Tanggal 27 Juli 2015.
?t=gl\;27;juli;2015;.
c.
Seminggu ana dina 7.
?semi=guana fin;7;.
d.
Setaun ana 12
sasi.
?setaunHn;12;ssi.
e.
Ana buku cacah 3
ing meja.
?anbukucch;3;ai=[mj.
f.
Dina ibu yaiku
tanggal 22 Desember.
?finaibuyaikut=gl\;22;[f[smB/.
g.
Saben tanggal 14
Februari ibu tindak Jakarta.
?s[bnT=gl\;14;[p+bu]ariaibutinFkJk/t.
Gladhen 2
Ukara ing ngisor iki tulisen nganggo aksara Jawa utawa
suwalike!
1.
Sasi Maret
nganti April 2015.
Wangsulan :
...................................................................................................
2.
Saben tanggal 23
Mei.
Wangsulan :
...................................................................................................
3.
Bukti nyata taun
1966.
Wangsulan :
...................................................................................................
4.
Luwih saka 10
taun kepungkur.
Wangsulan :
...................................................................................................
5.
Kurikulum 2013.
Wangsulan :
...................................................................................................
6.
?anTr[n;15;znTi;25:fin.
Wangsulan :
...................................................................................................
7.
?s[bnFin:10;lite/.
Wangsulan :
...................................................................................................
8.
?put]i[domsCch;6;autw;8;.
Wangsulan :
...................................................................................................
9.
?fi[ao[mBkpi=;3;sefin.
Wangsulan :
...................................................................................................
10.
?bvu;13;gels\.
Wangsulan :
...................................................................................................
Gladhen 4
1.
Wacanen banjur
gantinen nganggo aksara Latin wacan ing ngisor iki!
?ssijulimujuf[kssisi=m]tnDnian[ngerk[nKopersi,awitSbenT=gl\;12;julifitetep[kmin=kfin[kopersi.tekwekTuaikiskk
t]z[nbpkMeneTririkl;12;julikepu=ku/nelk[kmenwai=I[nFo[nsiafu[w;130000;aunit[kopersilnH=[got[kopersian;28;yut.[kopersisi=anfiajbBisnikel[kpzurip[nrkYtMisKinSi=kb[rsaikianaufkr;36;yutjiw.
?wiwitJmnBi[yn[kopersiwisFiranC=min=kbebdnSi=wjibBnTurkYtCilikHi=bbg[nH[ko[nomi.mlhkeprk=[gobnTubkulBkulHi=ps/si=p[vCnButuhautznSp/luk=[godg=.
Wangsulan :
..........................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
2.
Ukara ing ngisor iki gantinen nganggo
aksara Jawa!
Ki
Hajar Dewantara lair ing kulawarga Kraton Ngayogyakarta, tanggal 2 Mei 1889 lan
kaparingan asma raden Mas Suryadi Suryadiningrat. Nalika yuswa 40 taun ganti
asma dadi Ki Hajar Dewantara. Wiwit taun kuwi panjenengane ora ngagem gelar
kebangsawane, ing pangangkah supaya lair lan batine luwih cerak karo rakyat.
Jendral Sudirman
miyor ing Bados Karangjati Purbalingga, 24 Januari 1916. Pendhidhikanen formal
ana Sekolah Taman Siswa, sawijining sekolah kang gedhe jiwa nasionale. Sawise
tamat saka Sekolah Taman siswa, Panjenengane nerusake sekolah Muhammadiyah ing
kutha Solo. Sudirman kang ish enom kaloka dhisiplin dan sregep organisasi.
Sudirman banjur dadi guru guru ing Cilacap. Kedhisiplinane dadi sangu saengga
bisa dadi pemimpin angkatan perang.
Wangsulan :
..........................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................
Paramasastra
Tembung Andhahan
Tembung andhahan
inggih menika tembung ingkang sampun owah saka asalipun.
Tembung andhahan
kadadosan saking tembung lingga ingkang angsal ater-ater. Seselan, lan
panambang.
1.
Ater-ater
a.
Ater-ater a- (tanpa anuswara)
Tuladha : a +
sungut = asungut, a + ewah = owah
b.
Ater-ater a- (mawa anuswara)
Tuladha : ny +
sapu = nyapu, m + pangan = mangan, ng +
ganti = ngganti, n + tuku = nuku
c.
Ater-ater ma-
Tembung andhahan
mawi ater-ater ma- wonten warni kalih, inggih menika tembung ingkang
pandhapukanipun tanpa anuswara lan ingkang mawi anuswara.
Tuladha :
ater-ater ma- tanpa anuswara
Ma + guru = maguru, ma + laku = mlaku, ma +
bur = mabur
Tuladha :
ater-ater ma- mawi anuswara
Ma + tunggal = manunggal, ma + kidul =
mangidul, ma + dhuwur = mandhuwur
d.
Ater-ater tripurusa
Ingkang
dipunkajengaken ater-ater tri purusa inggih menika ater-ater dak, ko, di.
Ater-ater menikaa dipunwastani ater-ater tripurusa awit magepokan kaliyan
tiyang kapisan (aku, kula, lsp), tiyang kaping kalih (kowe, panjenengan, lsp),
lan tiyang katelu (dheweke, panjenengane, lsp)
Tuladha : dak +
gawa = dakgawa, ko + tuku = kotuku, di + waca = diwaca.
e.
Ater-ater ka-
Tuladha : ka +
boyong = kaboyong, ka + ulu = kolu
f.
Ater-ater ke-
Tuldha : ke +
siram = kesiram, ke + iris + keiris
g.
Ater-ater pa-
Tembung andhahan
ingkang mawi ater-ater pa-, pandhapukipun wonten ingkang tanpa anuswara lan
mawi anuswara.
Tuladha :
ater-ater pa- tanpa anuswara
Pa + sumbang = pasumbang, pa + eling =
peling
Tuladha :
ater-ater pa- mawi anuswara
Pa
+ cacad = panacad, pa + wedhar = pamedhar, pa + bagya = pambagya
h.
Ater-ater pi-
Tuladha : pi +
wulang = piwulang, pi + tutur = pitutur, pi + antuk = pikantuk
i.
Ater-ater pra-
Tuladha : pra +
setya = prasetya, pra + tandha = pratandha
j.
Ater-ater pri-
Tembung ingkang
mawi ater-ater pri- menika awais-awis dipun-ginakaken.
Tuladha : pri +
kanca = prikanca, pri + badi = pribadi
k.
Ater-ater tar-
Tuladha : tar +
tamtu = tartamtu
l.
Ater-ater sa-
Tuladha : sa +
dina = sadina, sa + atus = satus
2.
Seselan
Seselan inggih
menika imbuhan ingkang mapan ana ing tengahing lingga. Ingkang kalebet seselan
inggih menika :
a.
Seselan –in-
Seselan –in- ing
antawisipun aksara kapisan lan kaping kalih. Dene menawi tembung lingga apurwa
a, i, u, e utawa o mapan wonten ing sangajenging tembung lan ewah dados ing
Tuladha : -in- +
puji = pinuji, -in- + tulis = tinulis.
b.
Seselan –um-
Tuladha : -um- +
guyu = gumuyu, -um- + seleh = sumeleh, -um- + bagus = gumagus
c.
Seselan –el-
Ing basa
pacelathon seselan –el- lumrahipun dados i
Tuladha : -el-
+gebyar = gelebyar
d.
Seselan –er-
Ing basa
pacelathon seselan –er- lumrahipun dados r kemawon
Tuladha : -er- +
gandhul = grandhul, -er- + tembel = trembel
3.
Panambang
Panambang inggih
menika imbuhan ingkang mapan ing sawingkingipun tembung lingga. Ingkang kalebet
panambang inggih menika :
a.
Panambang –a
Tuladha : turu +
-a = turua, udan + -a = udana
b.
Panambang –an
Tuladha : pasar
+ -an = pasaran, lungguh + -an = lungguhan
c.
Panambang –ana
Tuladha : siram
+ -ana = siramana, sangu + -ana = sangonana
d.
Panambang –na
Tuladha : bali +
-na = balekna, tuku + -ana = tukukna
e.
Panambang –en
Tuladha : wudun
+ -en = wudunen, jaga + -en = jaganen
f.
Panambang –ake (-ke)
Tuladha : turu +
-ake = turokake, tangi + -ake = tangekake
g.
Panambang –i
Tuladha : bayar
+ -i = bayari, kandha + -i = kandhani
h.
Panambang –e (-ipun)
Tuladha : sungut
+ -e = sungute, bojo + -e = bojone
i.
Panambang –ku
Tuladha : omah +
-ku = omahku, pipi + -ku = pipiku
j.
Panambang –mu
Tuladha : dhuwit
+ -mu = dhuwitmu, tangan + -mu = tanganmu
I.
Pilihen wangsulan ing ngisor iki
a, b, c, d utawa e minangka wangsulan
sing paling bener adhedhasar
pitakonan kang wis cumepak!
1.
Aksara Jawa
cacahe ana . . .
a.
15
b.
20
c.
25
d.
30
e.
35
2.
3765, menawa
ditulis kanthi aksara Jawa . . .
a.
3765
b.
6547
c.
8765
d.
9876
e.
8965
3.
Angka 9537
menawa ditulis nganggo aksara Jawa . .
a.
8975
b.
8964
c.
8754
d.
9537
e.
8754
4.
1945 , tulisan ing sisih menawa dilatinake yaiku . . .
a.
1765
b.
1768
c.
1879
d.
1876
e.
1945
5.
2897, angka 8 ing tulisan Jawa ngarep bobote . . .
a.Ewon
b.Puluhan
c. Atusan
d.
Ekan
e. yutanan
6.
1987 , tulisan ing sisih menawa dilatinake yaiku . . .
a.
1988
b.
1985
c.
1986
d.
1987
e.
1980
7.
?semi=guaikuan;...;fin.
Angka kang trep kanggo mangsuli ceceg-ceceg ing wacan
yaiku . . .
a.
4
b.
5
c.
6
d.
7
e.
8
8.
?rai[nfsmukaikuan...
Angka kang trep kanggo mangsuli ceceg-ceceg ing wacan
yaiku . . .
a.
1
b.
10
c.
100
d.
1000
e.
1000
9.
?sewulnHn;...;fin.
Angka kang trep kanggo mangsuli ceceg-ceceg ing wacan
yaiku . . .
a.
30
b.
40
c.
50
d.
25
e.
15
10.
?kemB/my=aikuancch...
Angka kang trep kanggo mangsuli ceceg-ceceg ing wacan
yaiku . . .
a.
4
b.
5
c.
6
d.
2
e.
7
11.
Ana pitik cacah
7 ing latar.
Ukara ing ndhuwur menawa katulis Jawa yaiku . . .
a.
?an
pitikcch;7;ai=lt/.
b.
?an
pitikCch;7;ai=lt/.
c.
?an
pitikCch;3;ai=lt/.
d.
?an
pitikCch;5;ai=lt/.
e.
?an
pitikCch;9;ai=lt/.
12.
Semarang, 12
September 2014.
Ukara ing ndhuwur menawa katulis Jawa yaiku . . .
a.
?semr=,;12;[s[pTmB/e
;2014;.
b.
?semr/;12;[s[pTmB/e
;2014;.
c.
?[smr=,;12;[s[pTmB/e
;2014;.
d.
?semr;12;[s[pTmB/e
;2014;.
e.
?segr=,;12;[s[pTmB/e
;2014;.
13.
Udana kae aku
tetep mangkat sekolah.
Tembung udana oleh panambang . . .
a.
–a
b.
–an
c.
–ana
d.
–na
e.
-en
14.
Tembung kang
ngang o ater-ater –ma yaiku
. . .
a.
mandheg
b.
maling
c.
maguru
d.
masak
e.
masalah
15.
tembung plutan
“prang” dumadi saka tembung . . .
a.
para
b.
pra
c.
parang
d.
pirang
e.
perang
II.
Pitakonan
kanthi aksara Jawa ing ngisor iki wangsulana kanthi wangsulan kang bener lan
pener!
1.
Ceceg-ceceg ing
tabel ngisor iki wangsulana kanthi nurut tuladha ing aksara “ a lan b”!
No.
|
aksara
Latin
|
aksara
Jawa
|
a.
|
Kaping 3
|
..................................
|
b.
|
12 Januari
2015
|
..................................
|
c.
|
3 rusak kabeh
|
..................................
|
d.
|
Sasi 8 taun
1988
|
..................................
|
e.
|
17 Agustus
1945
|
..................................
|
f.
|
..................................
|
nmu=;13;
|
g.
|
..................................
|
kels\;10;
|
h.
|
..................................
|
cch;18;sbenWdh
|
i.
|
..................................
|
Xg[n;20;[awu
|
j.
|
..................................
|
Auji[komPe[tnSi;5;
|
2.
Aksara latin ing ngisor iki gantinen
nganggo aksara jawa.
Bapak
Suyono mundhut lembu cacah 3 wonten
peken Jatinom.
Wangsulan : ..............................................................................
..................................................................................................................
3.
Aksara Jawa ing ngisor iki gantinen nganggo
aksara latin.
?tukuse[pdxg[n;18;yutai=ps/kL[tn\.
Wangsulan : ................................................................................
..................................................................................................................
4. Goleka tuladha tembung kang mawi ater-ater tripurusa lan
gawenen ukara!
Wangsulan
: .................................................................................
..................................................................................................................
5. Tembung mawi seselan kaperang dadi 4. Sebut lan wenehana tuladha!
Wangsulan
: .................................................................................
..................................................................................................................